آیا می توان مگی را فیلسوف نخواند؟ - مجله گذر عمر

این کتاب از هشت فصل و دو مقدمه(شامل مقدمه مترجم و ویراستار ترجمه فارسی) تشکیل شده است. در مقدمه مترجم، به کارهای براین مگی به صورت اجمالی اشاره شده و در نهایت نظر مترجم این گونه آمده است: مگی را از نظر من، فیلسوف نمی توان خواند؛ او نویسنده فلسفه بود.

البته باید این پرسش را از مترجم محترم پرسید که تعریفتان از فیلسوف چیست که براین مگی مشمول آن نمی گردد؟ اساسا مگر فیلسوفانی که مگی با آنها گفت وگو داشته چه چیزهایی بیشتر از او دارند؟ و پرسش هایی که مگی درباره فلسفه می نماید آیا از یک نفر غیر فیلسوف امکان پذیر است؟

در مقدمه مانی پارسا ویراستار ترجمه فارسی این اثر که نسبتا مقدمه ای فنی و در عین حال طولانی است به این نکته اشاره می گردد که مگی لاادری است و برای رسیدن به لاادری گری باید طی طریق کرد تا آدم به قرب لاادری برسد. او می گوید: مگی لاادری ست، و می گردد گفت نه از لاادری ها که کسب نفرموده به معرفت قدری گشته اند. طی طریقی باید تا آدمی به قرب لاادری برسد، همان سان که طی طریقی باید تا آدمی به قرب یقین، شهود، یا ایمان نائل آید.

لاادری گری، اگر از نوع حقیقی اش باشد، مقام حیرت است. آدمی یا پای در وادی حیرت نمی نهد (نوع اول)، یا حیرت می نماید و هرگز به مقام یقین هم نمی رسد (نوع دوم: لاادریون/ندانم گویان) یا حیرت می نماید و در اسرع وقت (پیش مرگ) به یقین می رسد (نوع سوم)

فصل اول کتاب به زمان و فضا اختصاص یافته است در این فصل مگی بر آن است که بگوید درک ما از زمان و فضا نسبی است. به عنوان نمونه در قسمتی از همین فصل آورده است: آینشتاین به دلایلی صرفا علمی، بر این باور بود که تا آنجا که به فیزیک مربوط می گردد هیچ زمان حال عینی وجود ندارد، و آنچه زمان حال شمرده می گردد به موقعیت ناظر نسبت به منظر بستگی دارد. اما اگر فقط نسبت به یک ناظر زمان حال می تواند وجود داشته باشد، در آن صورت تنها نسبت به یک ناظر گذشته و آینده هم امکان پذیر است.

در ادامه نیز می نویسد: آینشتاین می گوید این برای همه چیز در زمان صدق می نماید. رویدادها در زمان نظم و ترتیبی دارند، بنابراین نظم و ترتیبی زمانی وجود دارد ـ این مهم است که بفهمیم او در این مورد مخالفت و بحثی ندارد ـ اما در این ترتیب زمانی هیچ لحظه متمایزی وجود ندارد که زمان حال باشد. به عبارت دیگر توالی زمانی امری عینی است، اما جریان زمان چنین نیست. جریان زمان خصیصه ای تجربی است.

فصل دوم این کتاب به دریافتن موقعیت خودمان اختصاص یافته است. در این فصل نویسنده کوشش نموده است که بگوید وقتی آینده به گذشته تبدیل می گردد به همان اندازه گذشته زمان حال ما منحصر به فرد و خاص خواهد بود و ما آن چیزی را که اکنون زمان گذشته است را خواهیم شناخت.

در ادامه این فصل آمده است: این را که ما به چه چیزهایی از کل واقعیت دسترسی نداریم هرگز نمی توانیم بدانیم، اما باید بر این فرض باشیم که تقریبا از تمام آن محرومیم، چرا که میزان آنچه ناشناختنی است نامحدود است، در حالی که آنچه می دانیم و اصولا می توانیم بدانیم، بسیار ناچیز است.

در ادامه همین فصل مگی با اشاره به اینکه هیچ کدام از حد و مرزهای حائز اهمیت به موجب زبان معین نشده اند می نویسد: درواقع به هیچ وجه این گونه نیست که محدوده آنچه از نظر زبانی برای ما قابل فهم است، حدود آنچه را که می توانیم درک کنیم برای ما معین کند، حقیقت درست عکس آن است: محدوده درک و فهم ماست که حد و مرز آنچه از نظر زبانی می توانیم درک کنیم معین می نماید. نامفهوم بودن فقط در حد و مرز تصویر جامعی که از پیرامون خود داریم به وجود نمی آید. حوزه های بزرگ و نامتعینی از غیرقابل درک بودن در درون خود تصویر، بعضی از آنها در مرکز آن وجود دارند.

عنوان فصل سوم مخمصه بشری است. در این فصل مگی با بیان اینکه ما در به وجود آمدنمان هیچ فرصت اظهار عقیده ای نداشتیم بحثش را شروع می نماید و می گوید وقتی ما با هیچ دخالتی وارد دنیایی شده ایم که درکمان از آن و از خودمان ناقص است، در نهایت می خواهیم برای خودمان زندگی های در این عالمی که شناختی از آن نداریم را شکل دهیم. او در واقع این را مخمصه ای برای بشر می داند.

مگی در همین فصل می نویسد: امر ناشناخته و تصورناپذیر به دنیا تجربی ما هم سرریز می گردد. ما تمام مدت میان آنها زندگی می کنیم. ما برای خودمان و برای یکدیگر همچون رازیم. در زندگی جنسی ما امر اعجاز اتفاق می افتد، و نیز در آفرینش یک زندگی جدید. ما زندگی با مرگ را نمی فهمیم و زمان را نیز. زیبایی های زندگی ما را به حیرت و حرمت وا می دارد. وقتی که به یک موسیقی بی نظیر و فوق العاده گوش می دهیم به نگاهی زودگذر و گذرا از بینشی درک ناپذیر از ذات درونی واقعیت دست می یابیم. امر معنوی تنها در بیرون از دنیای که حاوی همه تجربه های ممکن است قرار ندارد: به درون خود تجربه هم رسوخ نمی نماید، همین جا، اکنون، همواره. ما خود همانیم - خودمان به شکلی درک ناپذیر امر معنوی هستیم. در پاسخ به این سوال که چه چیزی در دنیا تجربی شما را وادار می نماید تا متقاعد شوید که باید چیزی جز آن هم باشد؟ وسوسه می شوم بگویم همه چیز. خود دنیا، بدین گونه که هست، نفس وجودش، سرشار از اشارات و القائات در خصوص واقعیت های دیگر و نظام های دیگر هستی. چالش ما با زندگی کردن (ومردن) در آن، بی درک و فهم آن است، و بی آنکه چشمانمان را بر این واقعیت ببندیم که، خوشمان بیاید یا نیاید، در این موقعیت قرار داریم- و این کار را بی آنکه، از سویی، رازآلود بودنش را انکار کنیم، و از سوی دیگر به توضیحات ماورای طبیعی متوسل شویم، انجام دهیم.

در فصل چهارم مولف به این پرسش که آیا تجربه درک شدنی است؟ پرداخته است. نویسنده فصل پنجم را نیز به پاسخ این پرسش که چنین افکاری از کجا می آیند؟ اختصاص داده است. مگی در فصل ششم به تاملاتی شخصی پرداخته و به بعضی از تجارب شخصی و سیر بلوغش اشاره نموده است. در ادامه فصل پایانی یعنی هفتم کتاب با عنوان جمع بندی مخمصه ای که در آن گرفتاریم آمده است.

او این فصل را اینچنین شروع می نماید: می دانم که وجود دارم، ولی نمی دانم چیستم یا بهتر است بگویم، نمی دانم این من چیست. این من می تواند همین ابژه مادی باشد، جسم من، و کارنمودهایش. در این صورت، زمانی که این کارنمودها متوقف می شوند و جسم می میرد - و می سوزد و خاکستر می گردد و خاکسترش پخش می گردد - آن گاه دیگر منی نخواهد بود.

در واقع در این فصل و فصل دیگری که با عنوان مخصمه بشری، مگی انسان را به یاد این ابیات مولانا می اندازد: روزها فکر من این است و همه شب سخنم/ که چرا غافل از احوال دل خویشتنم

از کجا آمده ام آمدنم بهر چه بود / به کجا می روم آخر ننمایی وطنم...

در انتهای این کتاب نقد گرنت استرلینگ بر این کتاب نیز آمده است که در آن می خوانیم: پرسش های اولین و آخرین براین مگی(2016) کتابی است تفکربرانگیز و جالب توجه با قطعاتی بسیار قانع کننده، ولی در نهایت ما هنوز سوالات بسیار برایمان می ماند و پاسخ هایی به مراتب کمتر.

اما آنچه که دستاورد مطالعه این کتاب برای ماست، این است که براین مگی مانند همواره و به رسم تفلسف در این کتاب هم بر این است که بیشتر پرسش هایی را برای انسان مطرح کند و او را به فکر کردن وادارد و کمتر به دنبال پاسخ دادن به آنهاست.