باشگاه های کتابخوانی؛ تمرینی برای کار داوطلبانه
به گزارش مجله گذر عمر، به گزارش خبرنگاران، به نقل از شبکه ترویج کتابخوانی ایران، علی اصغر سیدآبادی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک با ارسال یادداشتی بر تاثیرگذاری باشگاه های کتابخوانی بر توسعه کار داوطلبانه و مشارکتی بچه ها و نوجوانان و راهی برای انجام کارهای گروهی در شرایط کرونا تاکید نمود.
متن یادداشت به توضیح زیر است:
باشگاه های کتابخوانی؛ تمرینی برای کار داوطلبانه
تا پیش از کرونا زیاد سفر می رفتم و معمولا مقصد سفرهایم، روستاها و شهرهای کوچک بود. در دیدارهایی که در این سفرها با بچه ها داشتم، برای اینکه یخ بچه ها آب گردد و گفت وگو شکل بگیرد، اول من سوال می کردم و بعد می گفتم حالا نوبت شماست.
یک بار دختربچه ای از من پرسید: در آینده دوست داری چه کاره شوی؟ فکرش را بکنید؛ از آدمی در آستانه پنجاه سالگی بپرسند در آینده دوست داری چه کاره شوی؟ برای من اما سوال عجیبی نبود. راستش را بخواهید من در آینده زندگی می کنم. چشم اندازم را رویاهایم می سازند؛ رویاهایی که گاهی در میدان عمل متولد می شوند و می بالند. همواره برای آینده رویا می بافم. گفتن از کاری که به نتیجه رسیده است، راضی ام نمی نماید. آنچه خوشحالم می نماید، گفتن و نوشتن از کاری است که می خواهم در آینده انجام بدهم.
به آن دختربچه گفتم: اول اینکه نمی خواهم هیچ وقت بازنشسته شوم و دوم اینکه می خواهم کارگاه رویابافی ام را توسعه بدهم. بعد درباره آن کارگاه رویابافی حرف زدیم و معلوم شد همه رویابافیم و چه رویاهای زیبایی بلدیم ببافیم! رویاهای ما خیلی مهم اند.خیلی از کارهایی که بعدا گاهی به آن ها افتخار نموده ام، محصول همان کارگاه رویابافی بود، اما نمی دانم چرا همه رویاهای من به نوعی با کتاب پیوند خورده است و یا قصه کتاب هایی است که می خواهم بنویسم، یا درباره کارهایی است که برای ترویج کتابخوانی می خواهم انجام بدهم یا درباره کتابخانه ای است که می خواهم بدون یاری هیچ کس و آن جور که دلم می خواهد در زادگاهم بسازم یا درباره کارهایی است که به نهادهای مختلف پیشنهاد داده ام یا قصد دارم پیشنهاد بدهم یا… برای همین نوشتن از جام باشگاه های کتابخوانی با وجود نقشی که در طراحی و اجرای آن داشتم، برایم لذتی ندارد، اما موضوعی مدت هاست ذهنم را مشغول نموده که شاید بتوان از آن پلی به باشگاه های کتابخوانی و آینده آن زد.
دست کم یک دهه است در ایران بچه ها و نوجوانان اهمیت پیدا نموده اند و در نظام تصمیم گیری خانواده ایرانی مشارکت جدی دارند. چند سال پیش وقتی نتایج پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان منتشر شد، اولین کاری که کردم، موارد مربوط به بچه ها و نوجوانانش را - که البته به طور مستقیم چیزی ندارد، اما با تحلیل بعضی متغیرها درباره خانواده می توان به چیزهایی دست یافت- با پیمایش های قبلی مقایسه کردم که از فرایند تحولات مطلع شوم.
نکته جالبی به چشمم خورد که می توانست یکی از رویاهایم را عملی کند. در اولین پیمایش ملی که سال 1354 اجرا شده بود، در نظام تصمیم گیری خانواده های ایرانی بیش از 75 درصد تصمیمات درون خانواده را مردان می گرفتند و کمی بیش از 11 درصد را زنان، اما در سال 1394 سهم مردان در نظام تصمیم گیری خانواده به حدود 35 درصد رسیده بود و جالب تر اینکه سهم کم زنان باز هم کمتر شده و به کمی بیشتر از 9 درصد رسیده بود و سهم تصمیم گیری های جمعی که قطعا با حضور بچه هاست به اندازه قابل توجهی رشد نموده بود.
نشانه های دیگری نیز در رفتار خانواده های ایرانی برای مشارکت فعال تر بچه ها و نوجوانان دیده می گردد. نقش فعال تر بچه ها در خانواده و به تبع آن در جامعه می تواند به تحقق این رویا یاری کند که بچه ها از نقش مخاطبان فعالیت های ترویجی خارج و خود به کنش گران ترویج کتابخوانی بین همسالان و عظیم ترها تبدیل شوند.
زیرساخت باشگاه های کتابخوانی کودک و نوجوان و ساختار منعطف آن به راحتی این امکان را در اختیار می گذارد. در فعالیت های بعضی از باشگاه های کتابخوانی نمونه های کوچکی از این ماجرا دیده ام؛ مثل ترویج کتابخوانی اعضای باشگاه در مهدهای کودک یا کتاب خواندن برای والدین و عظیم ترهای در حال کار.
یکی از ویژگی های باشگاه ها و پروژه های کتابخوانی که در چارچوب جام باشگاه های کتابخوانی و…. دنبال شد، بر توانمندسازی تسهیل گران و اعضای باشگاه ها متمرکز است. خیلی راحت است که پروژه ترویج کتابخوانی راه بیندازیم و همه چیزش را از تهران برنامه ریزی و اجرا کنیم، اما هم استمرار و دوام آن به حضور ما وابسته خواهد بود و هم خود را از ایده ها و خلاقیت های محلی محروم و همه چیز را به ایده های چندنفری خودمان محدود و منحصر می کنیم.
یکی از وجوه تمایز فعالیت های باشگاه های کتابخوانی در این است که بچه ها و تسهیل گرهایشان در فرآیند این فعالیت از ما بی احتیاج شوند و بتوانند با یا بدون سازمان های ما هم به فعالیت ادامه دهند. بتوانند مستقل از ما شبکه ای تشکیل دهند و با هم ارتباط برقرار و تجربه هایشان را منتقل و خلاقیت های خود را تکثیر و ترویج نمایند.
در آخرین پیمایش مصرف فرهنگی، عضویت و مشارکت مردم در نهادهای غیردولتی و داوطلبانه بسیار پایین است و بیشتر مردم ایران تجربه عضویت در نهادهای اجتماعی و به تبع آن فعالیت داوطلبانه ندارند. باشگاه های کتابخوانی می توانند به توسعه کار داوطلبانه و مشارکتی بچه ها و نوجوانان یاری نمایند و تمرینی باشد برای کار گروهی و متشکل برای آنان.
منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران