دیکتاتور بزرگ؛ اولین فیلم هالیوود علیه هیتلر - مجله گذر عمر

دیکتاتور بزرگ اولین فیلم هالیوود علیه هیتلر بود. چارلی چاپلین با خلق این فیلم هنرمندانه، آلمان نازی را هجو کرد و پیشوای قدرقدرت آن را به تمسخر گرفت. این اثر جاودانی درست 80 سال پیش در 15 اکتبر 1940 به روی پرده رفت.

مهمترین فیلم سیاسی تاریخ سینما

دیکتاتور بزرگ زمانی به نمایش درآمد که هیتلر در اوج قدرت بود و همه دنیا را به وحشت انداخته بود. آمریکا هنوز در ورود به جنگ تردید داشت.

چاپلین نشان داد که او جنایتکاری پلید و بی رحم است و پیش از آن که تمام دنیا را نابود کند، باید با او جنگید. این مهمترین فیلم سیاسی تاریخ سینما در عزم مردم آمریکا به جنگ با هیتلر مؤثر بود.

خیر و شر

نکته گرهی فیلم شباهت قیافه چاپلین با هیتلر است، اما این تنها نکته مشترک میان منفورترین دیکتاتور و محبوب ترین هنرمند نیست: چارلی در 16 آوریل 1889 در لندن به دنیا آمد و هیتلر تنها 4 روز بعد در براوناو (اتریش). هردو با فقر بزرگ شدند.

مجله اسپکتاتور در سال 1939 به مناسبت پنجاه سالگی دو مرد نامدار نوشت: این دو نفر به شدت به هم شبیه هستند، اما یکی خود را در اختیار خیر قرار داد و دیگری در اختیار شر.

نامدارترین کمدین دنیا

با این که چاپلین مضمون فیلم خود را کاملا مخفی نگه داشته بود، اما او نامدارترین کمدین دنیا بود و همه می دانستند که قصد دارد آدولف هیتلر را ریشخند کند. چاپلین از سال 1938 ایده دیکتاتور بزرگ را در سر می پروراند، اما در هالیوود اراده ای برای تولید آن وجود نداشت. او پس از شکست مذاکراتش با یونایتد آرتیستز بر آن شد که برای آزادی کامل در خلق و بیان، فیلم را خود تهیه کند.

دیکتاتور بزرگ نامی دوپهلو برای داستانی ساده

دیکتاتور بزرگ نامی دوپهلو برای داستانی ساده و خنده دار است: یک آرایشگر یهودی به خاطر قیافه ظاهری با مقتدرترین دیکتاتور زمان، عوضی دستگیر می شود. نام فیلم از این نظر دوپهلو است که نشان می دهد، شخصی که خود را دیکتاتور بزرگ می خواند کسی نیست جز انسانی کوچک و حقیر که جز فریبکاری و کینه توزی هنری ندارد.

حمایت روزولت

در خاتمه سال 1938 چاپلین از تولید دیکتاتور بزرگ نومید شده بود. دولت امریکا که هنوز به دنبال درگیری مستقیم با آلمان نازی نبود، به تولید چنین فیلمی علاقه نداشت. اما فرانکلین روزولت، رئیس جمهور وقت، از فیلم طرفداری کرد. گفته اند روزولت که خود از دوستداران هنر چارلی بود به او پیام داد که فیلم دیکتاتور بزرگ را حتما تولید کند و چاپلین قوت قلب گرفت.

جاسوسان آلمان نازی در هالیوود

عوامل آلمان نازی از طریق جاسوسان خود در هالیوود می دانستند که چاپلین می خواهد تابلویی مضحکه آمیز از رهبر آن ها ارائه کند.

آن ها از چاپلین چیز مثبتی انتظار نداشتند: او در سراسر دنیا با گرایش به چپ لیبرال و باور های دموکراتیک شناخته می شد. نازی ها از همه سو علیه او به تکاپو افتادند تا فیلم ساخته نشود. آن ها پیشتر هم پیروز شده بودند از تولید چندین فیلم ضدنازی جلوگیری کنند.

دو رهبر دیوانه

آدنوید هینکل (آدولف هیتلر) رهبر تومانیا و بنزینو ناپالونی (بنیتو موسولینی) رهبر باکتریا دو رهبری هستند که قصد دارند دنیا را میان خود تقسیم کنند. هر دو احمق و مسخره هستند و فقط با فریب دادن ملت های خود به قدرت رسیده اند.

فیلم حقارت و زبونی دو رهبر کبیر را زیر پوشش خشونت و ددمنشی آن ها به خوبی نشان داده و در همان حال تصاویر مؤثری از مصیبت ها و مقاومت های مردم زیر ستم ارائه داده است.

تبار یهودی چاپلین

نازی ها از چاپلین متنفر بودند و به تبار یهودی او دشنام می دادند. پیروان هیتلر پس از کسب قدرت در آلمان 1933 نمایش تمام کار های چاپلین را ممنوع کردند. امروز همه می دانند که چاپلین هیچ نسبتی با یهودیان نداشت و تنها از روی نوع دوستی از حقوق آن ها دفاع می کرد.

تنها نابغه واقعی عالم سینما

در میان فیلم های بی شماری که رهبران مقتدر را ریشخند و قدرت آن ها را هجو کرده اند، تنها فیلم های اندکی این درایت و تیزهوشی را داشته اند که اقتدار قلابی و ابتذال عمیق شخصیت دیکتاتور ها را به نمایش بگذارند. برنارد شاو، نمایشنامه نویس شهیر ایرلندی چاپلین را تن ها نابغه واقعی عالم سینما خوانده است.

رویکرد انسانی و پیام اجتماعی

در پس تمام کار های چارلی چاپلین رویکرد انسانی و پیام اجتماعی نهفته است. درونمایه تمام کار های او با فضیلت های اخلاقی عجین شده است: مهربانی، همبستگی با محرومان، یاری به ضعیفان، امید به پیروزی خیر بر شر. نکته مهم و ظریف این است که او هرگز شعار نمی دهد، بلکه پیام را به شکلی ظریف و نامحسوس در زیربافت اثر پنهان می کند.

غیرقابل نمایش در کشور های دیکتاتوری

در سپتامبر 1939 تنها یک هفته پس از شروع جنگ و در زمانی که هنوز 95 درصد امریکایی ها با دخالت کشورشان در جنگ مخالف بودند، فیلمبرداری دیکتاتوری بزرگ شروع شد.

تولید فیلم در 15 اکتبر تمام شد و در 16 نوامبر 1940 در نیویورک به روی اکران رفت و با استقبالی پرشور روبرو شد. فیلم پیروزیت بزرگی کسب کرد، اما برخی از کشور های دیکتاتوری، مانند ایتالیای موسولینی و اسپانیای ژنرال فرانکو، نمایش آن را ممنوع کردند.

منبع: دویچه وله